Versailles adının geçtiği en erken tarihli belge 1038 yılından daha önce kaleme alınmış olan Saint-Pere de Chartes Manastırı Tüzüğü’dür. Bu belgeyi imzalayanlardan biri ise Hugo de Versailliis’tir.
Bu yıllarda Versailles köyünün merkezinde küçük bir kale ve kilise bulunuyordu ve bu bölge yerel bir lordun kontrolü altındaydı. Köyü Paris’ten Dreux ve Normandiya’ya giden yolun üzerinde bulunduğu için dönemin ortalama bir köyünden daha fazla refaha sahipti. Fakat veba salgını ve Yüz Yıl Savaşları’nın getirdiği yıkım köyün önemini yitirmesine neden olmuştur. 1575 yılına gelindeiğinde ise II. Henry’nin sarayında öne çıkmış şahsiyetlerden olan Floransalı Albert de Gondi, Versailles senyörlüğünü satın almıştır.
Köyün önem kazanması ise 17. yüzyılın başlarında Gondi’nin XIII. Louis’i Versailles bölgesinde ava davet etmesiyle oldu. XIII. Louis’in konumdan memnun kalmasıyla 1624 yılında buraya bir av köşkü inşa ettirdi. Philibert Le Roy tarafından tasarlanan ve adeta bir şato gibiydi. Sekiz yıl sonra ise XIII. Louis, Gondi ailesinden Versailles senyörlüğünü alarak buradaki şatoda genişletmeler yaptı.
Jacques Gomboust’un 1652 yılındaki Paris haritasındaki Versailles vinyetine göre batı ucunda bir “corps de logis”, kuzey ve güney taraflarında ise ikincil kanatlarla çevrili olan giriş avlusu bulunuyordu. Dört köşesinde de kuleler bulunan bu yapı ise bir hendekle çevrelenmiştir.
XIV. Louis ise çocukluğunun bir kısmını burada geçirmiştir. Fotoğraftaki dizayn ise sarayın çekirdeği haline gelmiştir.
XIII. Louis’in halefi olan XIV. Louis çocukluğunu burada geçirdiği için buraya büyük bir ilgi duymaktaydı. Daha sonra ise buraya yerleşti. İlerleyen yıllarda ise sarayı günden güne daha da ihtişamlı hale getirdi. 1661 yılından itibaren ise mimar Louis Le Vau, peyzaj mimarı Andre Le Notre ve ressam-dekoratör Charles Le Brun şatonun yenilenmesi ve genişletilmesi için çalışmalara başladı. 1678 yılındaki Nijmegen Antlaşmalarının arından ise saray kademeli olarak Versailles’e taşınmaya başlandı.
XIV. Louis sarayı ve hükümeti Versailles’e taşıyarak hükümetin kontrolünü daha çok kendi kontrolüne almayı ve Paris’ten uzaklaşmayı umuyordu. Sarayda devlet dairelerinin yanı sıra binlerce saray mensubunun ve maiyetlerinin evleri vardı. Louis belli bir konu ve rütbede bulunan soyluların her yıl Versailles’da belirli bir zaman geçirmesini zorunlu tutmuştu. Bu sayede soyluların kendi bölgesindeki nüfuzlarını arttırmasını engelleyeceğini umuyordu. Bu sayede merkezi monarşiye karşı bir güç de oluşmayacağını düşünüyordu.
Şatonun genişlemesi XIV. Louis’in mutlakiyetçiliği ile eş anlamlı hale geldi. 1661 yılında hükümet başbakanı Kardinal Mazarin’in ölümü sonrası Louis kendinin başbakan olacağını ilan etti. Yine 1661 yılında Nicolas Fouquet’in gözden düşmesinden sonra, Fouquet’in mülklerine el konuldu. Ardından ise Versailles ve diğer yerlerdeki inşaatlar için Vaux-le Vicomte’da (Fouquet’in el koyulan kalesi) çalışmış olan Le Vau, Le Notre ve Le Brun Versailles’daki inşaat için kullanıldı. 1662 ve 1663 yıllarında yapılan küçük değişikliklerin ardından, tamamı XIV. Louis’in savaşlarına denk gelen dört farklı inşaat kampanyası yapıldı.
Birinci Kampanya
İlk inşa kampanyası 7-13 Mayıs 1664 tarihinde düzenlenen bir şenlik olan The Pleasures of the Enchanted Island şenliği ile başladı. Bu şenlik dışarıdan bakıldığında Fransa’nın iki kraliçesi olan Anne of Austria ve Maria Theresa için düzenlenmişti. Fakat gerçekte kralın metresi olan Louise de La Valliere’i onurlandırmak için düzenlenmişti. Ayrıca bu şenlik Louis’in İspanya’ya başlatılan Devrim Savaşlarının bir başlangıcı olarak kabul edilir. Bu ilk inşaat kampanyası da partiye davet edilen misafirleri ağırlamak için şatoda ve bahçede yapılan değişiklikleri içeriyordu.
İkinci Kampanya
İkinci inşa kampanyası Devrimler Savaşı’nı sona erdiren Aix-la-Chapelle Antlaşması’nın imzalanmasıyla başlamıştır. Bu kampanya ile birlikte şato, bugünkü halinin bir kısmını almaya başlamıştır. Şatoda yapılan en önemli değişiklik ise LE Vau’nun XIII. Louis’in av köşkünü çevrelemesiydi. Bu sayede köşk, kuzey, batı ve güneyden çevreleniyordu. XIV. Louis sarayı yıktırıp yerine anıt şeklinde bir ön avlu yaptırmayı düşünse de, Le Vau’nun tasarımı galerilerin ve merdivenlerin inşa edilmesine olanak tanıdığı için Louis bu fikirden vazgeçti. Bu nedenle de yapılan çevreleme işlemi yeniden yapılandırıldı ve yapılacak yeni odaların ölçeği küçültüldü.
Yeni yapının en önemli değişikliklerinden biri ise kral ve kraliçenin odaları oldu. Kralın odası olan grand appartement du roi şatonun kuzey kısmını, kraliçenin odası olan grand appartement de la reine ise şatonun güney kısmındaydı.
Çevrelemenin batı kısmı neredeyse tamamen bir terasa ayrılmış ve daha sonra terasa Aynalar Salonu (Galerie des Glaces) inşa edilmiştir. Şatonun kuzey kısmının zemin katında ise sıcak ve soğuk su akan ve içerisinde sekizgen bir küvetin olduğu banyo odası bulunuyordu. Kralın erkek kardeşi ve baldızı ise şatonun güney kısmının zemin katındaki dairelerde yaşıyordu. Kraliçenin odasının üstünde ise kralın çocuklarının odası bulunuyordu.
Kral ve kraliçenin odaları ise yedi odadan oluşan birer süitti. Her bir oda o zamanlarda bilinen gök cisimlerinden birine adanmış ve birer Greko-Romen tanrı ile ilişkilendirilmiştir. Yine aynı şekilde Le Brun’un yaptığı tasarımla odanın dekorasyonları kralın kahramanca eylemlerini tasvir ediyor ve antik dönemdeki tarihi figürlerin (Augustus ve Büyük İskender gibi) eylemleri ile alegorik olarak temsil edilmiştir.
Üçüncü Kampanya
Fransa-Hollanda Savaşı’nı sona erdiren Nijmegen Antlaşması’nın 1678 yılında imzalanmasıyla birlikte üçüncü kampanya başladı. Louis’in yüksek aristokrasi ile ilişkilerini şekillendirdiği bu yıllarda, onun gözüne girebilmek için gittiği her yere onunla birlikte eşlik etmek adeta bir zorunluluk olmuştu. Bu da Versailles içerisindeki saray mensuplarının konaklama yerlerini aşan bir durumdu. Ayrıca XIV. Louis’in metresi olan Madam de Montespan’dan olan beş çocuğun da meşrulaştırılması ile kraliyet ailesi oldukça genişlemişti bu da yeni dairelerin gerekliliğini ortaya çıkarmıştı.
Baş Mimar Jules Hardouin-Mansart’ın yönetiminde Versailles Sarayı 1680’lerde bugünkü görünümünün çoğunu kazandı. Le Brun ise sadece sarayın yeni eklentilerinin dekorasyonu ile ilgilenmekle kalmadı, aynı zamanda saray bahçesinin peyzajında Le Notre ile işbirliği yaptı. XIV. Louis ise Mayıs 1682 tarihinde sarayını resmen Versailles’da kurdu.
Hardouin-Mansart, Versailles’ın konaklama sorununu çözmek için ise iki yeni kanat tasarladı. Tasarlanan kanatlardan güney kanadı Kan Prensleri (hükümdarın soyundan gelen erkek çocuklar) için 1679 yılında inşa edilmiştir. 160 metre olan bu kanadın içinde ayrıca hizmetkarların ve aristokratların konaklaması için de odalar bulunuyordu. 1684 yılında ise üst düzey aristokratların odalarının bulunacağı kuzey kanadının inşasına başlandı. İki kanat arasına da 175 yeni lojman yapıldı. Her iki kanat da İtalyan tarzı inşa edilerek simetrik bir görüntü oluşturuldu.
Grand Commun, Orangerie, Grand Trianon, Petite ve Grand Ecruie olarak bilinen yapılar da bu aşamada inşa edilmiştir. Mansart’ın Grand Commun’ı 1682-1684 yılları arasında, Versailles’ın eski köy kilisesi St. Julien’in yerine inşa edilmiştir. Devasa bir dikdörtgen şeklinde inşa edilen Grand Commun, kralın ev halkı için 103 yeni lojman sağlamıştır.
Grand ve Petit Evruie bu dönemde inşa edilen en büyük müştemilatlardandı. İnşa edilen bu ahırlar ana sarayın önündeki Cour d’Armes’ın karşısında Avenur de Paris’in iki yanında yer alıyordu. Hardouin-Mansart’ın tasarladığı bu Neoklasik yapılar binlerce ata ev sahipliği yapmasının yanı sıra ahırlarda çalışan 1.500 kişiye de ev sahipliği yapıyordu. Bu ahırlardan Grand Ecurie kralın av atlarını ve tazılarını barındırırken, Petit Ecurie ise kralın arabalarını ve diğer ulaşım araçlarını barındırıyordu.
Bu aşamada aynı zamanda hem kralın hem de kraliçenin dailerinin büyük bir kısmı yeniden yapılandırıldı. Louis, artık dairesinin odalarında oturmayı bırakmış, bu daireleri devlet ve tören amaçları için kullanmıştır. Sarayın batı tarafında kalan yeni “Aynalı Salon” ile doğudaki Elçiler Merdiveni arasındaki alan eğlence ve saray şenlikleri için kullanılmıştır.
Louis yine bu inşa sürecinde yeni appartement du roi (kralın taht odası) için eski şatoda babasına ait olan Cour de Marbre’ın batı cephesinin arkasında bulunan piano nobile üzerindeki sekiz odadan oluşan seti seçti. Ayrıca ihtişamlı bir görüntü yaratmak için Cour de Marbre’a bakan güney cephesinin arkadasındaki odalar, kralın yatak odasından önce gelen üç büyük antre ve Büyük Salon’u oluşturacak şekilde yeniden yapıldı. Kraliçe ise belirli başlı değişiklikler yapılsa da kendi odasında yaşamaya devam etti. 1680 yılında ise kraliçenin muhafız odası olarak kullanılan Mars Salonu, yemek odasına dönüştürüldü. Bu yeni yemek odasının hemen doğusundaki bir başka antre de yedek bir muhafız odasına dönüştürüldü.
Dördüncü Kampanya
Louis, Dokuz Yıl Savaşları’nın ( War of the League of Augsburg) yenilgisinden kısa bir süre sonra dördüncü ve son inşa kampanyasını başlattı. Dördüncü inşaat kampanyası neredeyse tamamen Hardouin-Mansart tarafından tasarlanan ve Robert de Cotte ve ekibi taradından tamamlanan kraliyet şapelinin inşasına odaklandı (bunda Madame de Maintenon’un dindarlığının etkisi yadsınamaz). 1701 yılında kral dairesinde Chambre de l'Oeil de Boeuf (Barok mimarisinde bir pencere türüdür. “Boğa gözü” olarak da geçmektedir. Roma’da bulunan Pantheon’un üstündeki açıklık buna bir örnektir.) ve kralın yeni yatak odasının inşası gibi değişiklikler de yapıldı. Kralın yatak odası ve giriş odasının (antechamber) kaldırılması ile daha geniş bir alan elde edildi.
Şapelin de 1710 yılında tamamlanmasıyla Versailles’daki neredeyse tüm inşaatlar durdu. Yirmi bir yıl sonra XV. Louis dönemine kadar Versailles’da inşaatlara devam edilmedi.
KAYNAKÇA
https://en.chateauversailles.fr (12.11.2024).
https://web.archive.org/web/20120328083701/http://splendors-versailles.org/TeachersGuide/Building/index.html (12.11.2024) (Missisipi Üniversitesi Arşivi)
François Bluche, Louis XIV. https://archive.org/details/louisxiv0000bluc_v1b2 (12.11.2024).
Pierre de Nolhac, Histoire du Château de Versailles. (https://books.google.com.tr/books?id=XkFFAQAAMAAJ&pg=PR3&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false) (12.11.2024).
Comentários