Ankara'nın 20. yüzyılın başlarında, yaklaşık 20-25 bin kişilik bir nüfusa sahip olduğu biliniyor. O dönemde Ankara (Angora), her türlü modern altyapıdan yoksun, bataklıklarıyla ve toz fırtınalarıyla ünlü, ağaçsız bir Anadolu kasabasıydı.
Cumhuriyet'in ilanından sadece 16 gün önce başkent ilan edilmiş olmasıyla birlikte, Ankara'nın "Başkent" unvanına layık bir hale getirilmesi için kapsamlı hazırlıklar gerekiyordu. Şehrin gelişimi, rejimin başarısıyla özdeşleşmiş, modern, çağdaş ve örnek bir şehir inşa etme çabalarıyla şekillendirilmeye başlandı.
1928'de Berlin Kent Planlama Yarışması'nı kazanan Prof. Dr. Hermann Jansen liderliğinde bir Alman şehirci olan Prof. M. Brix ve Fransız Hükümeti'nin baş mimarı Prof. Jausseley ile birlikte Ankara Nazım İmar Planı için bir yarışma düzenlendi. Gelen planlar, Mustafa Kemal Atatürk tarafından da incelendi ve bu yarışmayı Prof. Dr. Hermann Jansen kazandı. Jansen'in hazırladığı imar planı, 23 Temmuz 1932'de onaylanarak yürürlüğe girdi. Jansen Planı, toplum odaklı bir yaklaşım benimsemişti; Ankara'daki konut sıkıntısına ve işçilerin yerleşim alanlarına büyük önem vermişti. Jansen'in insan odaklı projesinin tercih edilmesinin nedeni dönemin politikalarıyla uyumluydu. Jansen, Anadolu kasabasını çağdaş bir kente dönüştürmeyi amaçlıyordu ve bu hedefini şu sözlerle ifade etti: "Yepyeni bir şehir kuracaksınız, dünyaya yepyeni ve çok güzel bir örnek vereceksiniz... Avrupa şehirlerinin çoğu motordan önce inşa edilmiştir. Motor, eski düzenleri altüst etti. Ben size şehircilik sanatının son sözlerini getiriyorum." Bu ifadesindeki 'şehircilik sanatının son sözleri' vurgusu, sanayi öncesi Avrupa başkentlerinin motorlu taşıtlara uygun olmamasını ifade ediyordu. Ancak Ankara, yeni Türkiye'nin başkenti olarak inşa edilen bir kasaba olduğundan, motorlu taşıtlara uygun geniş caddelerin inşası için bir fırsat sunuyordu. Jansen Planı, motorlu taşıtlara uygun olmanın yanı sıra yeşil alanlar ve şehir arasında denge kurmayı amaçlıyordu. Ankara'yı bahçeli evlerden oluşan semtler ve açık alanlara ulaşım imkânı sunan bir şehir olarak planladı. Merkezden kırsal alanlara doğru bir hiyerarşi oluşturarak dere yatakları, vadiler ve topoğrafyayı dikkate aldı. Bu hiyerarşi, "doğa-kültür/kır-şehir" ölçeğinde düşünüldü ve Ebenezer Howard'ın Bahçe Şehir (Garden City) motifleri Jansen Planı'na yansıtıldı.
Jansen Planı, bazı değişikliklerle birlikte, 1950'lere kadar Ankara'nın gelişimini şekillendirdi. Hermann Jansen, Ankara dışında İzmit, Gaziantep-Mersin, Ceyhan-Tarsus ve Adana gibi şehirler için de planlar hazırladı.
Sources
Comments